Brazil từ lâu đã được biết đến là quốc gia sản xuất cà phê lớn nhất toàn cầu, đồng thời giữ vị trí số một về sản lượng cà phê Arabica trong nhiều thập kỷ. Tuy nhiên, trước những tác động ngày càng rõ rệt của biến đổi khí hậu, việc canh tác Arabica trở nên khó khăn hơn bao giờ hết. Trong bối cảnh đó, ngày càng nhiều nông hộ Brazil bắt đầu chuyển sang trồng Robusta – loại cà phê có hương vị đậm, hàm lượng caffeine cao và khả năng thích nghi tốt hơn với điều kiện thời tiết khắc nghiệt.
Những vùng trồng cà phê truyền thống của Brazil, vốn tập trung chủ yếu vào Arabica, đang phải đối mặt với tình trạng hạn hán kéo dài và nhiệt độ tăng cao. Dù Arabica vẫn giữ vai trò chủ lực trong xuất khẩu, nhưng Robusta lại cho thấy tốc độ tăng trưởng ấn tượng. Theo dữ liệu từ Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ (USDA), sản lượng Robusta của Brazil đã tăng hơn 81% chỉ trong vòng 10 năm qua.
Ông Fernando Maximiliano, Giám đốc phân tích thị trường cà phê tại StoneX, nhận định rằng Robusta đang mở ra cơ hội để Brazil tiếp tục duy trì vị thế là nhà cung cấp cà phê hàng đầu thế giới trong điều kiện khí hậu ngày càng khắc nghiệt.
Ông cho biết, sự gia tăng sản lượng Robusta không xuất phát từ thay đổi nhu cầu thị trường, mà chủ yếu do những tổn thất nghiêm trọng mà biến đổi khí hậu gây ra đối với việc trồng Arabica. Chính điều này đã thúc đẩy Robusta phát triển mạnh mẽ tại Brazil.
Trong ba năm gần đây, sản lượng Arabica của Brazil chỉ tăng trung bình khoảng 2–2,5% mỗi năm, trong khi Robusta đạt mức tăng gần 4,8%. Đáng chú ý, riêng niên vụ năm nay, Robusta ghi nhận mức tăng gần 22%, thiết lập kỷ lục thu hoạch mới theo thống kê của StoneX. Điều này cho thấy vai trò ngày càng nổi bật của Robusta nhờ khả năng chịu nhiệt tốt, chống chịu sâu bệnh cao, đồng thời hưởng lợi từ xu hướng giá tăng trên thị trường.
Tại những khu vực có khí hậu quá nóng, không còn phù hợp để trồng Arabica, nông dân Brazil đang chủ động chuyển đổi sang Robusta và mở rộng diện tích canh tác. Một trong những giải pháp được áp dụng là mô hình trồng cà phê dưới tán cây bản địa nhằm giữ ẩm cho đất và hạn chế tình trạng thoái hóa.
Ông Jonatas Machado, Giám đốc thương mại của Café Apuí – doanh nghiệp sản xuất Robusta theo mô hình nông – lâm kết hợp tại Amazon – cho biết phương pháp này giúp cây cà phê duy trì năng suất ổn định, giữ được độ ẩm cần thiết và hạn chế suy thoái đất về lâu dài.
Robusta – “ngôi sao mới” trên bản đồ cà phê thế giới
Hiện nay, Việt Nam vẫn là quốc gia sản xuất Robusta lớn nhất thế giới. Tuy nhiên, theo các chuyên gia của Rabobank, Brazil đang từng bước thu hẹp khoảng cách và hoàn toàn có khả năng vượt lên trong tương lai nhờ hệ thống chuỗi cung ứng được tổ chức bài bản và hiệu quả.
Robusta có hàm lượng caffeine cao hơn và vị đậm mạnh hơn so với Arabica. Trong khi đó, thế hệ người tiêu dùng trẻ hiện nay không còn quá chú trọng đến giống cà phê hay mức độ rang xay, mà ưu tiên các thức uống được cá nhân hóa như cà phê pha sữa, kem hoặc siro. Điều này khiến hương vị nguyên bản của hạt cà phê ít còn là yếu tố quyết định, tạo thêm lợi thế cho Robusta.
Bên cạnh đó, nếu giá cà phê tiếp tục duy trì ở mức cao, người tiêu dùng có xu hướng chuyển sang Robusta do mức giá “dễ chịu” hơn so với Arabica.
Tại thị trường châu Âu, khoảng cách giá giữa Robusta và Arabica được dự báo sẽ tiếp tục nới rộng trong những năm tới. Một đạo luật mới của Liên minh châu Âu yêu cầu các sản phẩm nông nghiệp nhập khẩu phải chứng minh không có nguồn gốc từ đất mới bị phá rừng. Tuy nhiên, cà phê hòa tan – phân khúc chủ yếu sử dụng Robusta – lại được miễn trừ khỏi quy định này. Theo Rabobank, điều này có thể thúc đẩy nhu cầu Robusta tăng mạnh trong thời gian tới.
Hiện EU là thị trường tiêu thụ cà phê hòa tan lớn nhất thế giới, chiếm gần 50% tổng doanh thu toàn cầu, theo số liệu từ Grand View Research.
Mặc dù Robusta thường có giá thấp hơn Arabica, nhưng trong thời gian gần đây, giá Robusta đã liên tục lập đỉnh mới. Giá bán tăng cao, kết hợp với năng suất Robusta gần gấp đôi Arabica, đang khiến ngày càng nhiều nông dân Brazil quyết định đầu tư mở rộng diện tích trồng loại cà phê này.
Ông Alexsandro Teixeira, nhà nghiên cứu cà phê tại Tập đoàn Nghiên cứu Nông nghiệp Brazil (Embrapa), cho biết thêm rằng các nhà sản xuất Robusta tại Brazil cũng đang tập trung nâng cao chất lượng hạt, giúp Robusta ngày càng hấp dẫn hơn và góp phần kéo giá trị của dòng cà phê này đi lên.
